Belangenorganisatie ’t Heft & Dorpshuis de Berchplaets in Berghem

Brabantse dorpshuizen zoeken nieuwe rol, nieuwe verbindingen en eigenaarschap.
‘Sinds 1999 is ’t Heft de belangenorganisatie van ongeveer 175 dorps- en buurthuizen in Noord-Brabant’, zegt Piet Hein Jonkergouw, voorzitter van het platform. ‘Wijzelf hebben alleen een klein bestuur en verbinden, adviseren en ondersteunen onze leden. Door de jaren heen droogde de structurele financiële steun voor dorps- en buurthuizen vanuit provincie en gemeenten steeds meer op. Terwijl zij vandaag de dag van grotere lokale sociaal-maatschappelijke betekenis kunnen zijn dan ooit. Maar ga er met een krap budget en een bestuur en team dat grotendeels uit vrijwilligers bestaat maar aanstaan.’

Samenwerking
Er is dus de noodzaak tot professionalisering van de besturen van dorp- en buurthuizen. ‘Meer samenwerking met initiatiefnemers en maatschappelijke partijen in het dorp of de wijk en een bedrijfs- en planmatigere aanpak’, verduidelijkt Jonkergouw. ‘En ervoor zorgen dat er eigenaarschap ontstaat. Dát is cruciaal. ‘t Heft heeft daarom de sociale kennisondernemingen Het PON en KNHM ingeschakeld. Op initiatief van en samen met ’t Heft hebben zij een uitgebreid trainings- en begeleidingstraject ontwikkeld, dat nu in Oss door besturen van vijf verschillende buurthuizen wordt doorlopen. Dit is mogelijk dankzij bijdragen van VSBfonds, provincie Noord-Brabant en de gemeente Oss.’

De Berchplaets, Berghem
Een van de deelnemers is Dorpshuis de Berchplaets in Berghem. ‘Een echt dorp, onderdeel van de gemeente Oss’, vertelt bestuurslid Ellen Beenhakker. ‘Wij zijn hier de locatie voor activiteiten van de lokale seniorenvereniging, koren, toneelverenigingen, de vrouwencontactclub, dansverenigingen, noem maar op. We verhuren vergaderruimtes en zalen. Daarnaast vinden hier grote dorpsevenementen plaats zoals de prijsuitreiking van carnaval en de jaarlijkse dorpsquiz. We organiseren ook zelf activiteiten vooral op maatschappelijk en informatief gebied. Denk aan maaltijden voor eenzame mensen, informatieavonden over bijvoorbeeld duurzame verwarming en cyberpesten. We waren ons al aan het beraden op onze toekomst. Wat willen de inwoners voor dorpshuis? Met wie kun je nieuwe, kansrijke samenwerkingen aangaan? Wie krijg je mee? Wie betaalt wat? Hoe zorg je dat er eigenaarschap ontstaat? Toen dit traject langskwam via ’t Heft wilden we meteen meedoen.’

‘Wat willen de inwoners voor dorpshuis?
Met wie kun je nieuwe samenwerkingen aangaan?’

Stakeholdersbijeenkomst
Er werd een stakeholdersbijeenkomst georganiseerd. ‘Bekende en minder bekende partijen en actieve dorpsbewoners schoven enthousiast aan’, aldus Beenhakker. ‘Van carnavalsvereniging tot huisartsenpraktijk. Maar ook sportverenigingen, om nieuwe contacten met de jeugd, de nieuwe generatie, te leggen. Ook voor hen willen wij er zijn, zij zijn de toekomst. Samen keken we naar welke behoeften en ideeën er leven. En hoe we samen tot activiteiten kunnen komen. Ook de bibliotheek en de welzijnsorganisatie waren erbij, zij zijn beiden al in ons dorpshuis gevestigd. Toch is het ook goed om met hen speciaal hierover in gesprek te gaan. Het leidt tot nog meer verbinding en gezamenlijke kansen om er voor iedereen te zijn. Ook voor de mensen die in onze gemeenschap minder makkelijk aansluiting vinden en meedoen.’

Dorpsbijeenkomst
Daarna was er een brede dorpsbijeenkomst. Het gesprek met dorpsbewoners werd gevoerd in de vorm van een door Het PON ontwikkelde Veerkrachtdialoog. ‘Ook hier werd samen gezocht naar behoeften en ideeën’, aldus Ellen. ‘We hebben duidelijk gemaakt dat daar letterlijk en figuurlijk ruimte voor is. Want het dorpshuis is niet alleen voor, maar ook van alle mensen in ons dorp. De uitkomst van de gesprekken was een flink aantal nieuwe verbindingen en een grote lijst met inspirerende ideeën. Het PON heeft op basis van beide bijeenkomsten een actieplan opgesteld. Daarmee gaan wij nu aan de slag. Dat betekent ook keuzes maken en prioriteiten stellen. Niet alles tegelijk doen dus en ook experimenteren: wat heeft resultaat en levert energie op?’

‘Er zijn veel nieuwe ideeën. Het is keuzes maken en experimenteren.’

Speerpunten en acties
Bij de uitvoering volgt het bestuur van de Berchplaets de onderweg bepaalde speerpunten. Beenhakker somt ze op. ‘Bekend zijn in het dorp, een uitnodigende plek zijn bijvoorbeeld. Maar ook: een laagdrempelige plek zijn voor zorg, welzijn, gezondheid en initiatieven van dorpsbewoners. Een plek zijn waar je informatie en kennis kunt halen en brengen. En een plek zijn die de jeugd aanspreekt. En een centraal ontmoetings- en activiteitencentrum zijn waar iedereen vanzelfsprekend naartoe komt. Het is nu tijd om aan deze speerpunten acties te koppelen, de plannen hiervoor te maken en ze te gaan uitvoeren.’

‘Nu start de spannendste fase: de professionalisering.’

Bedrijfs- en exploitatieplan
Volgens Beenhakker start nu met ondersteuning van KNHM de spannendste fase: het opstellen en vervolgens uitvoeren van het bedrijfsplan. ‘Het opstellen van een bedrijfs- en exploitatieplan om te kunnen uitgroeien naar mogelijk een sociale onderneming. Meer de eigen broek ophouden, meer eigen inkomsten genereren. Maar ook het gesprek aangaan over wie welke activiteiten gaan meefinancieren? Hoe vertaal je het maatschappelijk belang in je exploitatie? Want hoe je het went of keert we kunnen het financieel niet alleen. Nieuwe samenwerkingen moeten ook nieuwe mensen en hun expertise bij ons naar binnenbrengen. En vrijwilligers- dus de dorpsbewoners zelf – zijn en blijven onmisbaar.’

Blauwdruk voor andere gemeenten
De tussenstand opmakend in Oss is Piet Heijn Jonkergouw van ’t Heft positief. ‘Het is nog te vroeg voor concrete acties, de vijf buurthuizen zijn nog niet eens halverwege. Corona helpt ook niet mee. Maar de basis voor meer samenwerking met en betrokkenheid vanuit de lokale gemeenschap is absoluut gelegd. Het traject met Het PON en KNHM is een beproefde methode, die ook in andere Brabantse gemeenten toegepast kan worden.

‘De basis voor meer samenwerking met en betrokkenheid vanuit de lokale gemeenschap is gelegd.’